Jan Matejko żył w latach 1838-1893. Jest autorem ponad 300 obrazów olejnych, kilkuset szkiców i rysunków. Jest jednym z naszych najwybitniejszych malarzy. W jego dorobku jest między innymi „Stańczyk w czasie balu”.
Obraz ten jest uważany za jedno z najważniejszych dzieł nie tylko Jana Matejki, ale polskiej sztuki. Jego treści jest niezwykle bogata, to dzieło, które odwołuje się do wielu sprzecznych schematów myślowych. „Stańczyk” stał się inspiracją nie tylko dla wielu malarzy, ale także poetów i filozofów. Obraz ten przyniósł 24-letniemu Janowi Matejce uznanie i rozgłos.
Co przedstawia obraz?
Obraz przedstawia zamyślonego mężczyznę, który siedzi niedbale ze spuszczoną głową i splecionymi palcami w fotelu. Z lewej strony obrazu widoczne jest okno z wieżą katedry i spadająca gwiazda; z prawej strony przez uchylone drzwi widzimy jasno oświetloną salę, na której bawią się goście. Obok fotela, na którym siedzi mężczyzna leży błazeńska laska – kaduceusz. Na stole leży raport, na którym widnieje rok 1514; raport donosi o tym, że utraciliśmy Smoleńsk. Obraz utrzymany jest w ulubionych kolorach Matejki: czerwieniach, purpurach, szkarłatach. To barwy, które kojarzą się z królewską władzą i potęgą, ale także z męczeństwem i krwią. Na swoim obrazie w purpurę mistrz Matejko ubrał błazna.
Dzieje obrazu
Swojemu obrazowi Jan Matejko nadał tytuł „Stańczyk w czasie balu na dworze królowej Bony wobec straconego Smoleńska”. Artysta namalował swój obraz w roku 1862. Przez wielu jest on uznany za najpiękniejszy wśród wszystkich, które wyszły spod pędzla Matejki. Obraz powstał w czasach, gdy artysta musiał bardzo mocno oszczędzać na farbach. Dzieło ma wymiary 88×120 cm. Jego pierwszym właścicielem był pan Korytko. Obraz wisiał u niego w wilgotnym pomieszczeniu. W roku 1944 został wywieziony do ZSRR. Obraz udało się Polsce odzyskać dopiero w roku 1956. W efekcie tułaczki obraz wiele stracił ze swoich świetnych kolorów. Dzisiaj obraz „Stańczyk w czasie balu” znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.